Savaşan Ülkeler
Savaşan Ülkeleri Tanıyalım:
Rusya ve Ukrayna
Bu köşede, dünya gündemini meşgul eden savaşlar ve bu savaşların taraflarını tanıtmak için bilgiler vereceğim.“Savaşlardan bize ne?” sorusunu sorarak dünya gündemiyle ilgilenmek istemeyen takipçilerimiz elbette olacaktır. Onlara önerim, “parayı takip edin, ekonomiyi öğrenirsiniz” sözünden hareketle, “savaşları takip ediniz, dünya gündemini öğrenmekle kalmaz, gelecek hakkında da altın değerinde bilgiler edinirsiniz” sözümü ciddiye alın. Dünya tarihi, bir yanıyla ekonomik ilişkiler süreci ile açıklanırken, diğer yandan savaşlar yoluyla anlaşılabilir.
Savaşları ve savaşan tarafları tanımaya çalışmak, barış istemediğimiz biçiminde yorumlanmasın. Büyük Önderimiz Mustafa Kemal Atatürk’ün “Yurtta Sulh, Cihanda Sulh” sözünü her ülkenin ve her insanın rehber edinmesi gerektiğine inanıyorum. Ne var ki, barış için mücadelenin bir ayağı da savaşların nedenlerini öğrenip savaşsız bir dünya için neler yapılması gerektiğini bilmekten geçiyor.
Serinin ilk konusu, Rusya Federasyonu ile Ukrayna arasında yaşanan savaştır.
Çok sayıda insan, Rusya ve Ukrayna arasındaki savaşın birkaç yıllık tarihi olduğuna inanır. Oysa bu savaşın geçmişi, 2014 yılına kadar gitmektedir. 2014 yılında Rusya’nın Kırım’ı ilhak ederek kendi toprakları olarak ilan etmesi ile başlayan bu savaş, Ukrayna içinde Donetsk ve Luhansk bölgelerinde yaşayan Rus kökenlilerin iki ülke arasında sorun oluşturmaya başlaması ve bu bölgelerin savaşın önemli nedenlerinden birisi olduğu bilinmeden anlaşılamaz.
Ukrayna sınırları içinde Rus kökenlilerin yaşadığı Donetsk ve Luhansk bölgelerinde 2014 yılı öncesine dayanan, Ukrayna’nın bağımsızlığının referandum ile kabul edildiği 1991 yılına kadar götürülebilen gerginlikler ve anlaşmazlıklar bulunmaktaydı. SSCB’nin dağılması sürecinde Ukrayna (Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti) Parlamentosu, 24 Ağustos 1991’de Ukrayna’nın bağımsız bir devlet olduğunu ilan etti ve 1 Aralık 1991’de gerçekleştirilen referandum ile Ukrayna, bağımsızlığını % 90 civarında büyük bir oy çoğunluğu ile kabul ve ilan etti. İşte ne olduysa, bundan sonra başladı.
2022 yılının Şubat ayında Rusya Federasyonu, Ukrayna sınırları içinde bulunan bölgeler olan Donetsk ve Luhansk’da Halk Cumhuriyetlerinin bağımsızlığını kabul ettiğini açıkladı. Devamında Rusya, 24 Şubat 2022 tarihinde Ukrayna’yı işgale başladı. 2024 yılına girdiğimiz bugünlerde Ukrayna ve Rusya savaşı devam ederken, iki ülkeyi genel olarak tanımakta yarar vardır.
Rusya Federasyonu
1991 yılında SSCB’nin (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin) dağılması sonrasında bağımsız bir devlet olarak yoluna devam eden Rusya Federasyonu; 146 milyondan fazla nüfusu ve 17 milyon kilometrekareyi aşan yüzölçümüyle oldukça büyük ve stratejik bir coğrafyaya sahiptir. Rusya Federasyonu, çift parlamentoya dayalı yarı Başkanlık sistemi ile yönetilir. Ülkede güçlü olan ve nihai kararları veren Devlet Başkanı olup bugün bu görevde Vladimir Putin bulunmaktadır. Rusya Federasyonu, son dönemde enerji zengini coğrafyasının yardımıyla ekonomik açıdan güçlü bir ülke konumuna yükselmiştir. Rusya Federasyonu’nun ihracatından petrol ve doğalgaz olmak üzere enerji başta gelirken, ithalatında ise makine ve makine donanımları, tüketim malları, ilaç ve gıda ürünleri yer almaktadır.
Rusya Federasyonu’nun Türkiye’den tarım ürünleri ithalatı ve Türkiye’ye doğalgaz ve petrol ihracatı, son yıllarda iki ülke ticaretini arttırmıştır.
En fazla dış ticaret açığı verdiğimiz ülke olan Rusya Federasyonu, dış ticaretinde ihracat fazlası veren bir ülkedir. Rusya Federasyonu Merkez Bankası verilerine göre, Rusya’nın cari işlemler fazlası yüzlerce milyar dolardır. Ne var ki, 2021 yılından beri Rusya-Ukrayna savaşı yüzünden ABD ve AB ülkeleri ile siyasi ve ekonomik bir mücadeleye girişen Rusya ekonomisinde ciddi sorunlar yaşanmaya başlamış, Rusya ekonomisi daralma sürecine girmiştir.
Rusya Federasyonu ekonomisi, 2022 yılında %2,1 daralmıştır. Rusya Federasyonu Ekonomi Bakanlığı, 2023 yılı için GSYH büyüme tahminini yukarı yönlü revize ederken, 2024 için büyüme beklentisini aşağı çekmiştir. Ocak ayında yayınladığı raporda 2023 yılında ekonominin % 0,8 daralacağını öngören Rusya Ekonomi Bakanlığı, bu beklentisini % 1,2 büyüme olarak revize etmiştir. Ancak 2024 için büyüme tahminini % 2,6’dan % 2,0’a indirmiş.(https://www.foreks.com/haber/detay/64394760c9e77c0001ee75a8/PICNEWS/tr/rusya-ekonomi-bakanligi-2023-icin-buyume-beklentisini-yukseltti-2024-icin-dusurdu/)
Rusya’nın Ukrayna savaşı nedeniyle ekonomik açıdan zor günler yaşayacağı ve ekonomik göstergelerinin kötüye gideceği tahmin edilmektedir.
Ukrayna
Avrupa’nın (Rusya’nın Avrupa dışında olduğu kabul edilirse) en geniş yüzölçümüne (603.628 km2) sahip ülkesi olan Ukrayna’nın toprak bütünlüğü, Rusya ile savaş ortamında işgal edilmiş toprakları nedeniyle belirsizlik içindedir. Ortalama 15 bin yıl geriye gittiğimizde, dünyanın bilinen en eski Homo Sapiens yerleşiminin Ukrayna sınırlarında bulunan “Mezhireche” kasabası olduğunu söyleyebiliriz. Hatta bu kasabada bulunan bir mamut kemiğine çizilmiş harita, dünyanın en eski haritası olarak kabul edilmektedir https://www.hisglobal.com.tr/blog/ukrayna-hakkinda-bilmeniz-gereken-15-sasirtici-bilgi
Bildiğimiz gibi, bugünkü insan türünün Homo Sapiens’den geldiği, genetik araştırmalar sonucu bazı bölgelerdeki insanlarda düşük de olsa Neanderthal geni bulunduğu saptanmıştır.
Ukrayna’nın komşuları; Rusya Federasyonu, Moldova, Romanya, Macaristan, Slovakya , Polonya ve Belarus olup Ukrayna, Karadeniz ve Azak denizinde 3780 kilometreden fazla kıyıya sahiptir.
2020 yılında 44 milyon nüfusu bulunan Ukrayna’da Rusya ile savaşın başlamasıyla 2023 nüfusu 36 milyona kadar gerilemiştir. Bu günlerde Ukrayna nüfusu konusunda sağlıklı bir sayı vermek mümkün değildir. Ukrayna’nın savaş öncesi yüzölçümü 603.628 km2’dir. Kırım başta olmak üzere Donetsk ve Luhansk bölgelerindeki Rusya işgali nedeniyle savaş sonrasında ne olacağını bilemiyoruz.
Savaş durumundaki bir ülke olarak Ukrayna’nın ekonomik verilerinin oldukça değiştiği dikkate alınırsa, bu konuda sayılar vermek doğru olmaz.
Rusya’nın bağımsız bir devlet olan Ukrayna’ya savaş açmasını ve savaş yolu ile Ukrayna topraklarını bazı bölgeleri ilhak ve işgal etmesini doğru bulmak mümkün değildir. Rusya tarafı; Ukrayna’nın NATO ve Avrupa Birliği ile yakınlaşmasının ve bu örgütlere üye olma başvurusu yapmasının Rusya Federasyonu için tehdit oluşturduğunu, bunu defalarca Ukrayna yönetimine bildirerek uyardıklarını, bu konuda olumlu yanıt alamadıklarını iddia etmiştir. Ayrıca Rusya, Ukrayna içinde Rus nüfusun bulunduğu Donetsk ve Luhansk bölgeleri ile Kırım’ın Ukrayna’dan bağımsızlıklarını ilan ettiklerini (ayrıldıklarını) iddia etmektedir.
Rusya ve Ukrayna savaşının nedeni ne olursa olsun, iki ülkenin en kısa zamanda barış yaparak savaşı sonlandırmalarını diliyoruz.