Yıl 2003, ocak ayı... Doların ay ortalaması 1,66, yeni tüketici fiyat endeksinin (TÜFE) hesaplanmasına da o ay başlanmış ve endeks 94,77 düzeyinde...
Dolar ve TÜFE yola çıkıyor. Bakacağız; dolar ve TÜFE kaç ay sonra Ocak 2003’teki düzeyin iki katına çıkacak?
Uzun süre öyle çok önemli bir hareket yok. Hatta dolar bir ara 1,66’nın da altına iniyor.
Dolar ve TÜFE’nin iki katına çıkması sabır taşını çatlatır! Şimdiki gibi hareketler nerede!
Doların iki katına çıkması için tam 166 ay geçmesi gerekiyor. Evet 166 ay; neredeyse 14 yıl!
Dolar 2016’nın kasım ayı ortalamasında 3,27’ye çıkarak 2003’ün ocak ayındaki düzeyin bir kat üstüne ulaşmış oluyor.
Peki sonraki dönemde ikiye katlanma süresi yine aynı düzeyde mi seyrediyor? Ne gezer!
Dolar 2003’ün ocak ayından sonra 166 ayda ikiye katlanıyor ama bir sonraki ikiye katlanma süresi bir anda 40 aya iniyor.
Süre giderek kısalıyor; bir sonraki katlanma süresi 21 aya geriliyor. Sonra bir yavaşlama; hani şu meşhur kur korumalı mevduat uygulamasının devreye sokulmasının etkisiyle bu kez yine hemen hemen aynı süre geçiyor ve dolar 2023’ün ağustos ayında, yani 20 ay sonra ikiye katlanıyor.
Doların 2023’ün ağustosundaki 27 liralık düzeye göre yeniden ikiye katlanması, 54 liraya ulaşılması demek. Bu ne zaman gerçekleşir bilinmez ama öyle kısa sürede olacağı da pek beklenmiyor. 2023 ağustosundan bu yana 17 ay geçti, belli ki doların 54 olmasına kadar epeyce zaman geçecek ve böylece doların ikiye katlanma süresindeki azalma eğilimi tersine dönecek.
Ya TÜFE?
TÜFE de 2003’ün ocak ayında yola çıktıktan tam 100 ay sonra ikiye katlandı; 100 ay! Düşünebiliyor musunuz; son yıllarda kimi dönemlerde bir yıl içinde yüzde 100’e yaklaşan, hatta kimi ürünlerde bu oranın çok üstüne çıkan artışlar görülmüştü; oysa 2003’ten sonra 2011 yılına kadar geçen 100 ayda fiyatlar ancak bir kat arttı.
Nereden nereye değil mi?
Fiyatların tekrar ikiye katlanma süresi de hele hele son dönemle kıyaslanırsa çok iyiydi. Bir sonraki ikiye katlanma süresi tam 88 ay oldu. Sonra 40 aya, ardından 18 aya inildi. Eğer ocak ayında tüketici fiyatları yüzde 4 artarsa fiyatlar yine 18 ayda neredeyse ikiye katlanmış olacak.
Bu süreler neyi gösteriyor?
Dolar ve fiyatların ikiye katlanma süresi sıradan bir gösterge değil. Zaten bu iki gösterge birbirini destekleyen-besleyen bir özelliğe sahip. Bir sarmal söz konusu. Enflasyon kur artışına, kur artışı enflasyona yol açıyor. Bu durum biraz da tavuk-yumurta benzetmesi gibi...
Ama sonuçta dolar ve fiyatların düzeyini gösteren TÜFE’nin ne kadarlık bir zaman diliminde katlaya katlaya gittiği ekonominin seyrine ilişkin önemli bir gösterge.
Hani hep vatandaşın refahına, yaşam standartlarının iyileştirilmesine, enflasyonla mücadeleye dikkat çekiliyor ya, işte bu sürelerin kısalması sözü edilen alanların hiçbirinde başarılı olunamadığını ortaya koyuyor.
Fiyatlar 2003’ten sonra neredeyse dokuz yılda ikiye katlanmışken son dönemde bu süre bir buçuk yıla inmişse gerçekten mücadele edilmesi gereken bir “enflasyon canavarı” var demektir; ama iyi de bu canavar ne zaman büyümüş! Ya da bu canavar, ne yapıldığı için böylesine büyümüş, başımıza bela olmuş!
18 ay biraz artarsa bu başarı mı?
Doların ikiye katlanma süresi en son 20 aydı, bu kez bu süre uzayacak, bu belli.
Bu yılın şubat, belki martından sonra TÜFE’de 18 ay olan süre de uzayacak, uzaması da gayet normal. Ama diyelim 18 ay olan ikiye katlanma süresi 24 aya, 36 aya çıktı; bu çok büyük başarı mı? Daha önceki sürelere bakarsak, yanıt ortada!
Ölümü görüp sıtmaya razı olmak ya da başka tanımlar...
Dolardaki 166 aydan, TÜFE’deki 100 aydan niye 20 aylara, 18 aylara inildiğini, ne gibi yanlış politikalar ve uygulamalar sonucu bu duruma düşüldüğünü irdeleyip teşhis koymadan ve özeleştiri yapmadan o sürelerin, şimdi artsa bile, bir süre sonra yeniden kısaldığını görmek hiç sürpriz olmaz.
Hem ders alınsa ekonomide hep aynı duvara çarpılır mıydı?
• Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve borsagundem.com.tr’nin editoryal politikasını yansıtmayabilir.