Faizlerdeki yükseliş, alım gücü düşen vatandaşı konut ve taşıt kredilerden uzak tutarken, kredilerde ihtiyaç ve ek hesaplara yüklenme ise dikkat çekti. Özellikle kredili mevduat hesaplarındaki (KMH) yükseliş son bir yılda yüzde 100’ün üzerinde oldu.
Merkez Bankası’nın enflasyonda belirsizliğe dikkat çektiği faiz kararının ardından faizlerdeki yüksek seyrin piyasalarda etkileri de inceleniyor.
Enflasyonda talebe yönelik vurgulara karşın üretim tarafında görülen daralmalar, faiz indirim sürecini ve zamanlamasını daha kritik bir hale getiriyor.
Talep artışı ekonomistlerin tartışmaları arasında önemli bir yer bulurken, yüksek gelir grubunun talebinin canlı kalmasının yanında alt gelir grubundaki vatandaşın gelirinin temel harcamalarına yetişemediği ve vatandaşın ek hesaplara yüklendiği görüldü.
Konut ve taşıt kredileri
Ekonomim.com’un Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerinden derlediğine göre, 2021 yılı başından bu yana kredilerdeki artış seyri hem düşük faiz hem de yüksek faiz dönemini gösterirken, enflasyondaki seyrin krediler üzerindeki etkisini de gözler önüne seriyor.
2021 Eylül itibarıyla faizlerde indirim döngüsü başlarken, 2023 ikinci yarısında da yükselişe yönelinmişti. Ancak enflasyondaki yükselişin ev ve araba fiyatlarındaki yüksek artışlar oluşturması ve bankalarla kredilere yönelik düzenlemeler konut ve taşıt kredilerinin seyrinin ihtiyaç kredilerindeki trendden farklı olmasına yol açtı.
2024 yılı başından bu yana konut kredilerinde artış yüzde olurken, taşıt kredilerinde yüzde 19 gerileme görüldü. İhtiyaç kredileriyse yüzde 33 oranında artış gösterdi.
2023 yılı başından bu yana bakıldığındaysa konut kredilerinde artış yüzde 31 olurken, taşıt kredilerinde yüzde 54 ve ihtiyaç kredilerinde artış yüzde 91 oluyor.
Kredi kartlarında temel harcamalar
Kredi kartlarına bakıldığında “ihtiyaç” seyri farklı görünmüyor. 2024 yılı ilk 10 ayında kredi kartlarında talebin TCMB’nin faiz kararında da belirtildiği şekilde “yavaşlamaya” devam ettiği kısmı taksitli harcamalarda görülüyor. Yılbaşından bu yana kredi kartlarında taksitli harcamalar yüzde 9 oranında artış gösteriyor. Temel ihtiyaçları da içeren taksitsiz harcamalara bakıldığında artış oranı yüzde 63 oluyor.
2023 yılı başından bu yana bakıldığında oranlar daha da farklılaşıyor. 2023 yılından bu yana taksitli kredi kartı harcamaları yüzde 148 oranında artarken, taksitsiz harcamalardaki artış yüzde 376 oranında oluyor.
Ek hesaplarda artış dikkat çekici
Bir finansman kaynağı olarak “ek hesap” olarak bilinen kredili mevduat hesabı (KMH) değişimi ise vatandaşın bu alana yöneldiğini gösteriyor.
Faizlerin yüzde 50 seviyesine çıkması ardından en yüksek artışın ek hesaplarda olduğu görülürken, Nisan 2024’ten 11 Ekim haftasına dek KMH artışları yüzde 78 olurken, aynı dönemde taksitsiz kredi kartında bu oran yüzde 37, bireysel ihtiyaç kredilerindeyse yüzde 21 oluyor.
2024 yılı başından bu yana bakıldığında da tablo değişmiyor. Ek hesaplardaki artış yüzde 113, taksitsiz harcamalarda yüzde 63 ve ihtiyaç kredilerinde yüzde 33 oluyor.
2023 yılında ise kredi talebindeki artış daha etkili oluyor. KMH artışı 2023 başından bu yana yüzde 423 oranıyla dikkat çekici oluyor. Aynı dönemde taksitsiz kredi kartı harcamalarında artış yüzde 376, ihtiyaç kredilerinde de yüzde 91 oluyor.