✓ 2024'ün büyüme hızı tahmini daha iki ay önce, ekim ayı başında revize edilip yüzde 4'ten yüzde 3.5'e indirildi. Ama anlaşılıyor ki yüzde 3.5'e de ulaşılamayacak.
✓ Bu tahminin tutmayacağı görülemedi mi, yoksa görülmek mi istenmedi?
✓ Sahi, hangisi daha kötü; bunu görememek mi, görmezden gelmek mi?
Geçen ayın ortasında Kayseri Ticaret Odası’nda düzenlenen bir panelde meslektaşım Şeref Oğuz ile birlikte konuşmacıydım. Konu 2025 yılı Türkiye ekonomisi ve orta vadeli programdı. Sanki sözleşmiş gibi Şeref de ben de hemen hemen aynı görüşü dile getirdik:
“Türkiye’nin aslında orta vadeli program yapmasına gerek yok. Çünkü bu programlar birer temenni metni olmaktan öteye geçmiyor.”
Hatta Şeref 2025-2027 orta vadeli programını taradığını ve 100’ün üstünde “cek, cak” ile biten kelime bulduğunu söyledi. Hep “yapılacak, edilecek” deniliyordu, o kadar.
Üstelik o “cek, cak”lar da gerçekleşmiyor ve bu programlarda ortaya konulan hedeflere ulaşmak neredeyse hiç mümkün olmuyordu.
Gerçi birkaç yıl sonrasının hedefine ulaşmak şöyle dursun, OVP yapılırken içinde bulunulan yılın revize edilen tahminlerine bile ulaşılamıyordu ki...
Üç ay sonrası bile görülemez mi?
2025-2027 dönemine ilişkin orta vadeli program eylül ayı sonunda açıklandı. Biliyoruz ki gelecek üç yılın programı açıklanırken, içinde bulunulan yıla ilişkin tahminler de güncellenir. Bu kez de öyle oldu. Başlıca büyüklüklere ilişkin tahminlerde güncellemeye gidildi, bunların başında da GSYH büyümesi geliyor.
Bu yılın GSYH büyümesi başlangıçta yüzde 4 olarak öngörülmüştü. Ancak eylül sonuna gelindiğinde bakıldı ki bu orana erişilemeyecek, büyüme hızı yüzde 3.5 olarak revize edildi.
Peki Türkiye ekonomisi 2024 yılında daha şunun şurasında iki ay önce öngörülen yüzde 3.5 düzeyinde bir büyümeyi yakalayabilecek gibi görünüyor mu?
Kesinlikle hayır! Yıllık bazda yüzde 3.5’lik büyümeye ulaşmak mümkün olmaktan kesinlikle çıktı!
Son veriler ne diyor?
TÜİK geçen hafta sonu üçüncü çeyreğe ilişkin büyüme verilerini açıkladı. Buna göre Türkiye ekonomisi üçüncü çeyrekte yüzde 2.1 büyümüştü. Doğrusu bu oran benim tahminimin epeyce üstündeydi.
Anlaşılan tarım ve inşaattaki hızlı büyüme üçüncü çeyreğin oranını yüzde 2.1 düzeyine taşıyan en önemli kalemler olmuştu.
Üçüncü çeyrekteki yüzde 2.1’lik gerçekleşmeden sonra son bir yıllık büyüme yüzde 3.6 oldu.
İlk üç çeyrek toplamındaki büyüme ise yüzde 3.2 düzeyinde oluştu.
Son çeyrek yüzde 4.6 olursa...
OVP’ye göre bu yılın büyüme hızının yüzde 3.5 olarak revize edildiğini belirttim. İlk üç çeyrekte sırasıyla yüzde 5.3, yüzde 2.4 ve yüzde 2.1 olarak gerçekleşen büyümeden sonra yılın yüzde 3.5 düzeyinde kapatılabilmesi için son çeyrekteki büyümenin ne olması gerektiğini hesaplamak çok kolay.
Türkiye ekonomisi son çeyrekte eğer yüzde 4.6 büyürse, yıllık bazda yüzde 3.5’lik revize tahmin tutacak.
Büyüme son çeyrekte yüzde 4.6 olur mu, olmaz!
Dolayısıyla Türkiye 2024’te yüzde 3.5 büyür mü, büyümez!
Peki ekim ayının başında açıklanan revize tahminde bu görülememiş olabilir mi?
İki olasılık var; ya gerçekten görülememiştir ya görülmek istenmemiştir. Türkiye bir ekonomik şok yaşamadığına ve hemen her şey tahmin edildiği gibi gittiğine göre büyümenin 2024’te yüzde 3.5’e ulaşmayacağı görülebilmeliydi.
Ama işte gidişat görülememiş, gelişmeler doğru okunamamışsa bu büyük bir eksiklik, büyük bir zafiyettir.
İkincisi ise (ki daha ağır basan olasılık budur) gidişat görüldüğü halde bir takım dengeler gözetilerek OVP’ye yüzde 3.5 yazılmıştır.
Hangisi daha kötü, bilemedim!
2024 büyümesi ne olur?
2024 yılında büyümenin yüzde 3.5 düzeyine erişebilmesinin yolu, son çeyrekte yüzde 4.6 büyümek, ki bu da mümkün değil.
Bir kere son çeyrekte çok muhtemeldir ki çeyrek bazlı olarak yılın en düşük büyümesi yaşanacak. Kim bilir belki de negatif bir oran görmek bile söz konusu olacak.
Olasılıklara bakalım...
■ Son çeyrek büyümesi sıfır olursa yıllık oran yüzde 2.3'te kalacak.
■ Son çeyrek yüzde 1 düzeyinde gelirse yıllık oran yüzde 2.6 olacak.
■ Son çeyrekte yüzde 2 büyüme yakalanabilirse yıllık oran yüzde 2.9 olarak gerçekleşecek.
2025’te yüzde 4!
2025-2027 orta vadeli programına göre gelecek yılki büyüme hedefi yüzde 4. Büyüme hızının 2026’da yüzde 4.5’e, 2027’de ise yüzde 5’e yükselmesi öngörülüyor.
OVP dönemindeki temel politika belli...
Enflasyon hızla aşağı çekilecek; bu da talebin kısılması, dolayısıyla ekonomik aktivitenin daraltılması yoluyla sağlanacak ama bir yandan da büyüme giderek hızlanacak.
Ne dersiniz, olabilir mi?
