Türkiye İstatistik Kurumu TÜFE kapsamını her yıl yeniler; bazı kalemler listeye girer, bazıları çıkar; ağırlıklar da değişir. 2025 yılının yeni madde listesini ve bunların ağırlıklarını da bugün öğrenmiş olacağız, belki de bu yazıyı okuduğunuz saatlerde zaten öğrendiniz.
İstanbul Ticaret Odası da otuz yıldır aynı maddelerle ve aynı ağırlıklarla hesaplamakta olduğu ücretliler geçinme endeksi yerine yeni bir endeks oluşturmaya karar verdi. İTO, İstanbul tüketici fiyat endeksi adlı yeni endeksin ilk sonucu ile ücretliler geçinme endeksinin ocak ayı sonucunu da açıkladı.
İTO yeni endekse geçti ama 1995 bazlı ücretliler geçinme endeksinin hesaplanmasına bu yıl boyunca da devam edilecek.
Bu iki endeksin ocak ayı gerçekleşmesi de cumartesi günü açıklandı. Ocak ayında İstanbul ölçeğinde ücretliler geçinme endeksi yüzde 5,62, tüketici fiyat endeksi yüzde 5,16 arttı. Yıllık artışlar ise aynı sıraya göre yüzde 53,67 ve yüzde 48,40 oldu.
Neler değişti
İstanbul Ticaret Odası’nda geçen hafta düzenlenen bir toplantıda yeni endeksle ilgili bilgi verildi. 1995 yılının tüketim kalıbı ve ağırlıklarına göre hesaplanmakta olan endeks yenilendi yenilenmeye ama “geçinme endeksi” niteliğinden de uzaklaştı. İTO’nun ücretliler geçinme endeksi bir anlamda TÜ- FE’ye dönüşmüş oldu.
Tanıtım toplantısında bu konu üstünde ağırlıkla duruldu.
Ücretliler geçinme endeksinde her ay tüketilmesi söz konusu olmayan kalemler haliyle yer almıyordu. Bunların başında da otomobil geliyordu. Yeni endeks kapsamına otomobil de girdi. Geçinme endeksinde otomobilin ne işi vardı zaten, adı üstünde geçinme endeksiydi!
Cep telefonu, internet, dijital yayın üyelikleri gibi harcamalar da yeni endekste kapsanacak. Eski endekste kapsanmakla birlikte harcamadaki ağırlığı azalan bazı kalemler ise yeni endekste yer almadı.
Yani İTO, ücretliler geçinme endeksini yenileyip devam ettirmeyi değil, bu endeksi TÜFE’ye dönüştürmeyi tercih etti.
Ağırlıklar sabit kalacak
İstanbul tüketici fiyat endeksi 12 ana gruptan oluşacak. En büyük ağırlık yüzde 30,70 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda. İkinci sırada yüzde 19,46 ile konut harcamaları geliyor.
Kapsam ve madde sayısı arttığı için bu iki grubun ağırlığında önceki endekse göre gerileme var. Ücretliler geçinme endeksinde gıda ve alkolsüz içeceklerin yüzde 42,49, konut harcamalarının yüzde 20,72 ağırlığı bulunuyordu.
İTO’nun 2023 yılını baz alarak belirlediği ağırlıklar yıldan yıla değişmeyecek ve sabit kalacak.
Bu arada ocak ayı verilerinde de görüldüğü gibi yeni endeks, eskisine göre bir miktar daha düşük artış sonucu verecek. Bu her ay böyle olmasa bile genel eğilim olarak benzer bir sonuç gözlenecek.
TÜİK’in TÜFE'si ile olan makas daralacak
Bu eğilimin doğal sonucu olarak TÜİK’in TÜFE’si ile ücretliler geçinme endeksi arasında oluşan makas, İTO’nun yeni endeksinde daha düşük olacak.
Daha önce bu köşede defalarca ifade ettim; İTO’nun ücretliler geçinme endeksinin, gerek baz yılı, gerek kapsanan maddeleri, gerekse bu madde ağırlıkları yönüyle TÜİK’in hesaplamasından farklı sonuç vermesi çok doğaldı. Hatta bu iki endeksin aynı sonucu vermemesi değil, vermesi tuhaftı, en azından tesadüftü. Çünkü özünde ücretliler geçinme endeksi ile tüketici fiyat endeksini kıyaslamak elmayla armudu kıyaslamak gibi bir durumdu.
Ama şimdi İstanbul için hesaplanacak olan da tüketici fiyat endeksi. Dolayısıyla TÜİK’in hesapladığı TÜFE ile kıyaslama ve duruma göre farkı sorgulama olanağı doğdu.
Ancak şu gerçeğin altını bir kez daha çizmek gerek. İki endeksten yine de aynı oranlar çıkması beklenmemeli.
İTO’nun endeksi bir kere yalnızca İstanbul’la ilgili.
TÜİK’in 2025 yılına ilişkin grup ağırlıkları bugün açıklanacak ama çok muhtemeldir ki bu ağırlıklar İTO ile aynı olmayacak.
TÜİK’in fiyat derleme periyotlarını biliyoruz; hangi grup maddeler için ayda kaç kez fiyat derleniyor bu belli. İTO’nun hesaplaması ise biraz daha kapalı. Dolayısıyla aynı madde için aynı ağırlık kullanılıyor olsa bile, fiyat derleme takviminden dolayı farklı sonuçlar çıkabilir.
Bütün bu etkenler bir araya getirildiğinde sonuç olarak şunu söylemek mümkün:
“TÜİK’in TÜFE’si ile İTO’nun TÜFE’si birbirine daha yakın sonuçlar verir ama yine de bu iki endeksten aynı oranlar elde edilemez, bir farklılık olur. Ayrıca mutlaka TÜİK’in oranı daha düşük çıkar da denilemez.”
Yüzde 5,16 hiç düşük değil
Bu satırları okudunuz saatlerde TÜİK’in ocak ayı oranını muhtemelen öğrenmiş olacağız. (Açıklama saat 10.00’da.) İTO’nun İstanbul için açıkladığı yüzde 5,16’lık TÜFE artışını pekala bir öncü gösterge olarak alabiliriz. Dolayısıyla TÜİK’ten de daha önce dile getirdiğim gibi orta noktası yüzde 5 olmak üzere yüzde 4,50 ile yüzde 5,50 arasında bir artış gelmesi (benim için) sürpriz olmaz.
Gerçi kimi tahminlerde ocak ayı artışı yüzde 3,50 ile 4 arasında dile getiriliyor.
Bakalım, göreceğiz...
• Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve borsagundem.com.tr’nin editoryal politikasını yansıtmayabilir.