Bilindiği üzere 6 Şubat 2023 tarihinde gerçekleşen deprem felaketinin ardından Borsa İstanbul’da hisse senetleri için açığa satış yasağı getirilmişti. Borsada açığa satış yasağı devam etmekle birlikte, son dönemde yasağın kalkacağına dair yetkili isimlerden açıklamaların gelmesi gözleri yeniden buraya çevirdi.
Açığa satış, yatırımcıların, elinde olmayan bir finansal enstrümanı, fiyatının düşeceği beklentisiyle ödünç alarak satmaları ve daha sonra aynı enstrümanı piyasadan satın alarak, aldıkları ödüncü geri vermeleri işlemidir. Açığa satışın olduğu piyasada yatırımcılar, alım ve satım şeklinde iki yönlü işlem yaparak sadece bir finansal enstrümanın fiyatının yükselmesinden değil fiyatının düşüşlerinden de para kazanabilirler. Ancak ilgili finansal enstrümanın fiyatında beklenen düşüş gerçekleşmezse açığa satış işlemi, yatırımcının zarar etmesi ile sonuçlanabilir. Diğer yandan, likiditeyi artırma ve daha fazla işlem yapma imkanı sunması yönüyle açığa satış piyasalar için pozitif bir gelişmedir.
Yine de, zaman zaman piyasalarda açığa satış yasakları gibi tedbirlerin getirildiği görülmektedir. Açığa satış kısıtlamaları ya da yasakları çoğunlukla piyasa istikrarını korumak ve manipülasyonu engellemek maksadının yanında aşırı ve ani piyasa dalgalanmalarının önüne geçilerek yatırımcıların kayba uğramasını önlemek amacıyla da yapılabilmekte.
Fiyat düşüşlerinden kar elde etme imkanı sunan açığa satışın yüksek getiri potansiyeli, hedging yoluyla riskin yönetilmesi, portföy çeşitlendirme imkanı sunması ve piyasa likiditesine katkı sağlaması gibi avantajlarının yanında sınırsız zarar, piyasa riskinden daha fazla etkilenebilme ve faiz ve komisyon maliyeti gibi dezavantajları da mevcut.
Açığa satış yasağının kaldırılacağına dair son günlerde yetkililerden gelen açıklamalar ise yasağın ne zaman kalkacağı ve borsaya etkisinin ne yönde olacağı sorularını beraberinde getirdi. Hatırlanacağı üzere daha önce Cevdet Yılmaz ve Mehmet Şimşek farklı zamanlarda açığa satış yasağının kalkabileceğini değerlendirmişlerdi.
SPK Başkanı Gönül’ün de açığa satış yasağının kaldırılması için çalışmaların sürdüğü ve yıl sonundan önce yasağın kaldırılabileceğini ifade etmesi piyasalarda açığa satış yasağının kaldırılmasına dair beklentileri güçlendirdi. Bununla beraber, açığa satış yasağı kalkınca borsada yeniden volatilite artar mı endişelerinin de öne çıktığı görülmekte. Ancak SPK tarafından açığa satış yasağı kaldırılsa dahi Borsa İstanbul’un hisse bazında açığa satış kısıtlaması uygulayabildiği unutulmamalı. Dolayısıyla, herhangi bir hisse senedinde yaşanabilecek olası ani ya da hızlı dalgalanmada Borsa İstanbul tarafından hisse bazında açığa satış kısıtlamasına gidilebilmesi piyasa için istikrarı korumak adına önemli bir etken.
Açığa satış işlemlerinin yeniden gündeme gelmesi yabancı yatırımcı ve büyük fonların yeniden borsaya gelmeleri yönüyle de teşvik edici olacaktır… Şubat 2023 depremi sonrasında açığa satış işlemlerinin yasaklanması ile spot piyasada hem alım hem de satım yönlü pozisyon alarak riskten korunmayı tercih eden yabancı yatırımcı ve büyük fonları Borsa İstanbul’dan uzaklaştırmıştı. Dolayısıyla açığa satış yasağının kalkması yabancı yatırımcı ve fonların borsaya ilgisini yeniden canlandırabilir.
Borsaya hem yabancı yatırımcı hem de büyük fonların ilgisini arttırabilecek önemli faktörlerden bir tanesi de piyasaların likit olabilmesi. Açığa satış yasağının kalkması ile işlem hacminin artması ve piyasanın daha likit hale gelmesi de yine yabancı yatırımcı ve fonlar için teşvik edici bir unsur görev görebilir.